از لب‌های قلوه‌ایِ مدل‌ماهی تا لبخندهای ابدی و پیشانی‌های فلج و قفل‌شده، همۀ ما افرادی را دیده‌ایم که با مصرف بیش از حد بوتاکس یا فیلرهای صورت، عجیب و غریب به نظر می‌رسند. این‌جا و آن‌جا مملو از داستان‌های دلهره‌آورِ افرادی است که پس از تزریق نادرستِ مواد آرایشی عواقب ناگواری یافته‌اند.
در‌حال‌حاضر تزریق سم بوتولینوم و فیلرهای پوستی متداول‌ترین روش‌های زیباییِ غیرجراحی در سراسر جهان محسوب می‌شوند و پیش‌بینی می‌شود که بازار این گونه «جوان‌سازی‌ها» تا سال ۲۰۳۰، بیش از پانزده درصد افزایش یابد.
مبلغان این تکنیک‌ها اصرار دارند که دستیابی به زیباییِ ایمن و مطلوب با انجام این تکنیک‌ها امکان‌پذیر است، اما نتایج پژوهش‌های اخیر برخی پزشکان را به طرح این پرسش واداشته که “دربارۀ اثراتِ بلندمدت این قبیل تکنیک‌های تزریقی چقدر می‌دانیم؟”
محبوبیت تکنیک‌های زیبایی روزبهروز در حال افزایش است و متخصصان در حال بررسی بهترین راه برای افزایش ایمنیِ زیبایی‌جویان هستند.
فیلرهای پوستی موادِ ژل‌مانندی هستند که برای پرکردن خطوط و چین‌و‌چروک‌ها و حجیم‌کردنِ برخی نواحی مانند گونه‌ها یا لب‌ها استفاده می شوند. استفاده از این مواد از دهۀ ۱۹۷۰ با تزریق کلاژن گاوی به صورت افراد آغاز شد.
در اوایل دهۀ ۲۰۰۰، زمانی که اولین فیلرهای مبتنی بر اسید هیالورونیک – نوعی مادۀ جاذب آب که در سراسر بدن انسان یافت می‌شود – مورد تایید قرار گرفتند، فیلرهای اولیه از رده خارج شدند.
تقریباً در همان زمان، تزریق سم بوتولینوم – معروف‌ترین مارک بوتاکس – نیز پس از سال‌ها استفاده برای درمان اسپاسم عضلانی به شیوه‌های زیباسازی افزوده شد. تزریق سم به فلج موقت ماهیچه‌های صورت می‌انجامد و به صاف‌کردن چروک‌‌های پنجه‌کلاغی، خطوط اخم و رفع شیارهای پوستی کمک می‌کند.
اوایل این قبیل درمان‌ها محبوبیت و فراگیری امروزه را نداشتند. بوتاکس عمدتاً راز مگویِ زنان جاافتاده‌ای بود که در پی راه‌حلی محتاطانه برای مقابله با روند پیری پوستشان هستند.
بااینحال امروزه زنان و مردان جوان به نحوی فزاینده با الهام از شبکه‌های اجتماعی و ستاره‌های تلویزیونی، از این روش‌ها برای بهبود ویژگی‌های ظاهری خود استفاده می‌کنند.
آلیس هارت دیویس، روزنامه‌نگار حوزۀ پژوهش‌های زیبایی و مؤسس نهاد Tweakments Guide که با هدف کمک به تصمیم‌گیری‌های آگاهانۀ جوانان شکل گرفته، می‌گوید: “به‌نظر میرسد تمایل به داشتن لب‌های حجیم برای بسیاری از زنان جوان مبدل به عرفی عادی شده است”.
بااینحال رونق این تکنیک‌ها به افزایش عوارض پزشکی و شکایت از مشاغل غیرحرفه‌ای انجامیده. یکی از کمپین‌های معتبر بریتانیایی با عنوان Save Face که متشکل از پزشکان معتبر حوزۀ زیبایی است و برای بهبود استانداردهای ایمنی تلاش می‌کند، ظرف یک سال حدود ۳۰۰۰ شکایت دریافت کرده است. بیش از دو سوم این شکایت‌ها مربوط به کاربرد نادرستِ فیلرهای پوستی است و تقریباً یک چهارم آنها به درمان‌هایی نظیر بوتاکس اختصاص دارد.
اشتون کالینز، مدیر کمپین Save Face معتقد است که این ارقام منعکس‌کنندۀ کاربرد نادرست فیلرها و تزریق افراد غیرمتخصص است و می‌تواند به عفونت، انسداد رگ‌های خونی و مرگ بافت بیانجامد.
“به مدد فرد متخصص، خطر هر یک از این عوارض به میزان قابل توجهی به حداقل میرسد و در صورت بروز مشکل، پزشک متخصص می‌تواند علائم را در مراحل اولیه تشخیص دهد و آسیب‌ها را به طور موثری مدیریت کند، اما از‌آن‌جایی‌که هرکسی این درمان ها را انجام می‌دهد، شاهد افزایش بسیار زیاد عوارض هستیم.”
برخی از این عوارض می‌توانند زندگی فرد را دگرگون کنند. دکتر دیوید زرگران، جراح پلاستیک بیمارستان رویال‌فری لندن می‌گوید: “ما بیمارانی داشته‌ایم که سطح بسیار زیادی از پوستشان درگیر عفونت شده و جانشان را از دست داده‌اند، زیرا رگ خونی در اثر تزریق نادرست فیلر مسدود شده است.”
هرچند فیلرهای مبتنی بر اسید هیالورونیک را می‌توان با تزریق آنزیمی به نام هیالورونیداز از بین برد، اما این‌ها تنها فیلرهای موجود در بازار نیستند و بیماران همیشه نمی‌دانند چه چیزی به آنها تزریق می‌شود. طبق شکایات ثبت‌شده در Save Face، حدود ۸۰ درصد از کاربران نمی‌دانستند که درمان‌گر از چه محصولی استفاده کرده است.
حتی اگر فیلر رفع‌شدنی باشد، زمان مراجعه بسیار مهم است: “متاسفانه، در بسیاری از موارد، بیماران دیر مراجعه می‌کنند و ممکن است نتوانید آسیب و ضایعه را جبران کنید.” برای چنین بیمارانی تنها راه چاره، جراحی ترمیمی است.
تشدیدکنندۀ این مشکل، درمانگرانِ فاقد صلاحیت اند که دغدغه‌ها و نگرانی‌های مشتریان شان را درک نمی‌کنند.
شکایاتی که سال گذشته به Save Face رسیده حاکی از آن است که ۸۴ درصد از افراد هنگامی که از پزشک کمک خواسته‌اند، نادیده گرفته‌شده‌اند و به درخواستشان ترتیب اثر داده نشده است.
کالینز می‌گوید: «دختری به ما مراجعه کرد که مشخصاً شرایط تزریق فیلر به لب را نداشت. فیلر جریان خون را مسدود می‌کرد و زخم و کبودی به بار می‌آورد. ظاهرا درمانگرش مدام به او می‌گفته که این حالت کبودیِ موقت است و از بین می‌رود، اما این‌طور نبوده است.”
مشاهدۀ چنین عوارضی زرگران را بر آن داشت تا بررسی کند که چه کسی این عمل‌های زیبایی را انجام می‌دهد. او به همراه همکارانش در دانشگاه کالج لندن، وب‌سایت‌های ۳۰۰۰ کلینیک زیبایی در بریتانیا را ارزیابی کرد و لیست پزشکان مربوطه را با نهادهای حرفه‌ای مانند شورای پزشکی عمومی و شورای پرستاری تطبیق داد. با انجام این کار مشخص شد که ۳۲ درصد پزشک، ۲۴ درصد دندانپزشک، ۱۳ درصد پرستار، ۱۲ درصد آرایشگر و ۸ درصد از درمانگران، پرستار دندانپزشکی هستند. خیلی از مبلغان زیبایی حتی خدمات خود را در رسانه‌های اجتماعی تبلیغ می‌کنند و مراجعه‌کنندگان را در منازل یا حتی در ماشین‌های شخصی درمان می‌کنند.
زرگران می‌گوید: «به نظر من اساساً انجام این قبیل خدمات به شایستگی و مهارت‌های پزشکی برمی‌گردد. “اگر شما این صلاحیت را دارید که رضایت مراجعه‌کننده را تأمین کنید، مداخله و دست‌کاری را با آگاهی از خطرات و مشکلات احتمالی انجام دهید و دست‌کم قادر باشید عوارض احتمالیِ این دست‌کاری را تشخیص دهید و در صورت امکان، آنها را درمان کنید، گام درستی برداشته‌اید.”
بیمارانی داشته‌ایم که سطح بسیار زیادی از پوستشان درگیر عفونت شده و جانشان را از دست داده‌اند، زیرا رگ خونی در اثر تزریق نادرست فیلر مسدود شده است
“چالش مهمی که با آن مواجهیم این است که بسیاری از افراد دوره‌های آموزشی محدودی را می‌گذرانند و کسب مدارک آموزشی را مبنای کار قرار می‌دهند. بسیاری از مردمی که با این حوزه سروکار دارند نیز مشمول خدمات بیمه نمی‌شوند که نشان‌دهندۀ فقدان مقررات بهداشتی و ایمنی در این بخش است.”
بیشتر متخصصان بر این عقیده‌اند که تزریق سم بوتولینوم ایمن‌تر است، چون اثر سم معمولاً پس از ۳ تا ۴ ماه از بین می‌رود، اما نگرانی‌هایی وجود دارد مبنی بر این‌که پزشکان همۀ عوارض جانبیِ مشتریانشان را گزارش نمی‌کنند. کالینز می‌گوید که این امر، شناخت عوارض واقعیِ چنین روش‌هایی را دشوار می‌کند.
تیم زرگران با مروری بر متون پزشکیِ مربوط به تزریق سم بوتولینوم، دریافت که مسائلی مانند کبودی، سردرد، حالت تهوع و عوارضی از قبیل «فلج عضو» یک نفر از هر شش کاربر را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
تخمین زده می‌شود که سالانه ۹۰۰ هزار تزریق بوتاکس‌مانند در بریتانیا انجام می‌شود ولی در ۲۹ سال گذشته فقط ۱۸۸ مورد عارضه به نهاد مراقبتیِ داروهای بریتانیا MHRA گزارش شده است.
بوتولینوم دارویی تجویزی است و طبق قانون فقط باید با تجویز پزشک متخصص، دندانپزشک، داروساز یا پرستار استفاده شود؛ به عبارتی تزریق‌کننده باید دانش کاملی از آناتومی و نحوۀ برخورد با واکنش‌های نامطلوب داشته باشد، اما غالباً چنین نیست.
درمانگران زیادی وجود دارند که بدون داشتن تخصص و ویزیتِ حرفه‌ایِ بیمار تزریق می‌کنند. آنها مایلند سریع و بی‌دردسر محصولاتشان را تجویز کنند و به فروش برسانند.
امروزه به‌نحوی نگران‌کننده شاهد افزایش روبه‌رشد افرادی هستیم که سم‌های بوتولینومِ ارزان را اینترنتی خریداری می‌کنند. آنها در واقع نمی‌دانند چه چیزی دریافت می‌کنند.
گ کالینز می‌گوید. “موارد وحشتناکی به ما گزارش شده که به جای بوتاکس مثلاً ژلاتین گوشت گاو به فرد تزریق شده و برخی از این مواد واکنش‌های آنافیلاکسیِ جدی در پی داشته‌اند.”
۹۲درصد از شکایات، مربوط به افرادی بوده که مجوز ویزیت و درمان نداشته‌اند و بر اساس عوارض جانبیِ گزارش‌شده، به‌وفور پای محصولاتِ بدون مجوز و تقلبی در کار است.
هر چند این اخبار ترسناک به نظر می‌رسند، اما پزشکان معتبر زیادی وجود دارند که کارشان را با تبحر و تخصص انجام می‌دهند. اگر به متخصص خوب مراجعه کنید، معمولاً عارضه‌ای نخواهید داشت و ماحصل کار می‌تواند مثبت باشد.
دولت بریتانیا در اوایل ماه جاری، طرحی را برای ایمن‌سازیِ روش‌های زیبایی غیرجراحی در دستور کار قرار داد. این طرح منجر به محدودسازیِ افرادی می‌شود که از روش‌های پرخطر استفاده می‌کنند و برای مراجعه‌کنندگان نیز محدودیت سنی درنظر می‌گیرد.
پرسش این است که حتی اگر کار به فرد متخصص سپرده شود، در مورد تأثیر بلند مدتِ چنین روش هایی چه قدر می‌دانیم و چگونه مطمئن می‌شویم که این روش‌ها ایمن هستند؟
دکتر گاوین چان پزشک زیبایی و رییس مؤسسه زیبایی ویکتوریا در استرالیا که بیشتر دوران حرفه‌ای خود را صرف تزریق فیلرهای پوستی کرده، گزارش داد که برخی از بیمارانش که ۵ تا ۷ سال قبل تزریق فیلر پلک انجام داده‌اند، با پف‌کردگی و تورم شدید اطراف چشم به او مراجعه کرده‌اند.
داستان عجیب بود، زیرا فیلرهای مبتنی بر اسید هیالورونیک ظاهراً فقط تا ۱۸ ماه دوام دارند. چان با تعجب برخی از این افراد را به همراه همکارش دکتر مبین مستر به اسکن MRI ارجاع داد. چان می‌گوید: «تقریباً همۀ موارد نشان می‌دهد که فیلر نه فقط ۶ تا ۱۸ ماه که سال‌های متمادی در موضع تزریق باقی می‌ماند».
چان می‌گوید: طبق بررسی‌های بیشتر که شامل تزریق فیلر به صورت خود استاد و بررسی روند اثرگذاری است، “فیلر شبیه به ذوب شدن یک تکه یخ به تدریج در موضع گسترش می‌یابد و این یافته کاملا متفاوت با چیزی است که قبلاً می‌پنداشتیم.”
موضوع دیگری که ذهن او را درگیر کرده این است که معمولاً مردم عاشق فیلرهای باکیفیتی هستند که هفته‌ها و ماه‌ها پس از اولین تزریق ارائه می‌شوند و وقتی تب یک نوع درمان از بین می رود، آنها شتابان به دنبال درمان‌های متعاقبند. چان می‌گوید: “کل این مقوله ماهیتی اعتیادآور دارد. این بیماران به‌تدریج با حجم زیادی از فیلر در بدن مواجه می شوند و خودشان هرگز این موضوع را تشخیص نمی‌دهند.”
«زیبایی‌جویان تمایلی به حذف فیلرهای خود ندارند، زیرا می‌ترسند به حالت عادی بازگردند. آنها از حذف این مواد واهمه دارند. هنگامی که از خط مجاز عبور کردید و تزریقات متناوب و حجیم را از سر گذراندید، بسیار سخت است که به حالت عادی و هویت سابق تان برگردید.»
احتمال معتاد شدن افراد به چنین درمان‌هایی باعث نگرانی محققان شده است. پروفسور دیوید ویل در جنوب لندن اخیراً به کمک همکارانش و در خلال فرایند تحقیق، انگیزه‌های ۲۴ زنی را ارزیابی کرده که تزریق فیلر لب انجام داده‌اند. لب‌ها به‌طور چشم‌گیری متورم و غیرطبیعی بودند، با این‌حال این زنان ادعا می‌کنند که نتیجه مطلوب و رضایت‌بخش است. محققان نگرانند که چنین رویه‌هایی به “اختلال بدشکلیِ بدن – نوعی اختلال اضطرابیِ مرتبط با تصویر بدن –” دامن بزند.
این تحقیق در مجلۀ جراحی زیبایی منتشر شد و یافته‌های مشخصی داشت: یکی از آنها این بود که زنان به طور مکرر در معرض تصاویر لب‌های بزرگ در اینستاگرام قرار گرفته‌اند و در مدت زمان نسبتاً کوتاهی از شکل طبیعی لب‌های خود ناراضی شده‌اند.
خیلی از این زنان با اضطراب‌های عمومی‌تری در مورد بدن و ظاهرشان دست و پنجه نرم می‌کنند. به نظر محققان این اضطراب‌ها می‌تواند زنان را به روش‌های زیباییِ آسان، دردسترس و مخاطره‌آمیز سوق دهد.
دکتر کلوئه ساندرز، کارشناس روانپزشکی و دانشجوی دکترا در دانشگاه آرهوسِ دانمارک، که یکی از نویسندگان این مقاله است، می‌گوید: “در روانپزشکی اعتیاد، علی‌رغم آگاهی از آسیب – که یکی از ویژگی‌های رفتار اعتیادآور است – با تکرار عمل مواجهیم. فرد با وضعیتی اجباری و ناخودآگاه مواجه است و پیوسته به عدم رضایت پس از انجام کار و تمایل به انجام مجدد میرسد.”
“برخی از مراجعه‌کنندگان صرفاً انگیزۀ جلب‌توجه و بزرگ‌نمایی دارند. حیرت‌آور است که آنها هیچ ابایی از دریافت حجم‌دهنده‌های بیشتر یا ضربات تهاجمیِ مکرر ندارند.”
بدیهی است که همه به فیلرها یا سایر اصلاحاتِ زیبایی معتاد نخواهند شد، اما برای پزشکان و مراجعان مهم است که از تغییر ظاهر و احتمالِ “انحراف ادراک” برخوردار باشند.
مداخله به این شکل سبب می‌شود که درک فرد از ظاهر خود به تدریج دگرگون شود. مجموعه‌ای از درمان‌ها که فرد به انجامشان ترغیب می‌شود، نقص دیگری را که نیاز به رفع و رجوع دارد، شناسایی می‌کند و این توالیِ آرمانی کماکان ادامه خواهد داشت.
منبع : خبر روز
شرکت های برگزیده
وزارت صمت
سازمان غذا و دارو
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
انجمن صنايع شوينده، بهداشتی و آرايشی ايران
ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز
سازمان ملی استاندارد
انجمن واردکنندگان فرآوردههای آرایشی ایران