درحالی‌که بر طبق آمارهای ارائه‌شده از سوی سازمان غذا و دارو میزان مصرف لوازم‌آرایشی در ایران ۲ الی ۲.۵ برابر میانگین جهانی است اما خبرها و گزارش‌های موجود نیز حکایت از آن دارد به دلیل ممنوعیت واردات رسمی، مواد آرایشی و بهداشتی در شمارکالاهایی قرار دارند که بالاترین درصد قاچاق را به خود اختصاص داده تا جایی که سالانه افزون بر میلیون‌ها دلار به اقتصاد کشور خسارت وارد می‌آورد. موضوعی که گفته می‌شود رفع آن نیازمند تدابیری صحیح‌تر است.
فراوانی لوازم آرایشی و بهداشتی قاچاق در فروشگاه‌های شهر
و قابل تأمل آنکه باوجود رتبه بالای مصرف لوازم‌آرایشی اما به دلیل ممنوعیت واردات این محصولات و گرانی اجناس داخلی، میزان بالایی از این کالاها قاچاق هستند و بدون هیچ‌گونه نظارت کیفی در بازارها به فروش می‌رسند.
در واقع با توجه به مصرف فراوان لوازم‌آرایشی و بهداشتی در ایران، قیمت بالا و راحت بودن جابجایی آن‌ها، افراد زیادی متمایل به واردات این محصولات به‌طور غیررسمی هستند به‌طوری‌که بر اساس آخرین آمار منتشرشده از ۲۰ میلیارد دلار کالای قاچاقی که سالانه وارد کشور می‌شود محصولات آرایشی و بهداشتی سهمی حدود ۲.۵ میلیارد دلار را به خود تخصیص می‌دهند؛ و به دلیل ممنوعیت واردات رسمی هرساله شدت بیشتری هم به خود می‌گیرد.
قابل ذکر است از سال ۹۷ به دلیل افزایش قیمت ارز و نوسانات ناشی از تحریم‌ها، دولت وقت در راستای مدیریت ارزی، ممنوعیت واردات برخی از کالاهای غیرضروری را اعلام کرد که لوازم بهداشتی و عطریات هم شامل همین محصولات ممنوعه می‌شد. اگرچه باوجود ممنوعیت‌های سخت‌گیرانه از مبادی قانونی، همچنان در این سال‌ها حجم قابل‌توجه از لوازم‌آرایشی، عطر و اودکلن‌های خارجی با انواع روش‌ها از مرزهای زمینی و دریایی گرفته تا بیابانی و کوهستانی به‌طور غیررسمی وارد کشور شده و با برندهای مختلف خارجی بسته‌بندی و در بازار عرضه می‌شوند تا جایی که گفته می‌شود اغلب اجناس در بازار ایران تقلبی، نامرغوب و چینی هستند. از طرفی هم با توجه به موانع وارداتی و همچنین نوسانات قیمت ارز، کالاهای اصلی باقیمت بالایی عرضه‌شده و همین عامل، موجب استقبال خریداران از محصولات تقلبی ارزان‌قیمت می‌شود.
آمار رسمی هم بیانگر این نکته است که میزان محصولات آرایشی و بهداشتی عرضه‌شده در داخل، بسیار، بیشتر از عددی است که گمرک برای واردات این محصولات اعلام می‌کند. حال‌آنکه واردات تعداد زیادی از این اقلام از قبیل کرم و صابون فرآورده‌های آرایش چشم، لب و لاک ناخن، ممنوع است. اما در بازار مصرف بسیاری از این محصولات با برندهای خارجی عرضه می‌شود. واضح است مقادیر زیادی از این کالاها به‌طور غیررسمی وارد کشور شده‌اند.
به برچسب اصالت، توجه شود
و حالا با توجه به ممنوعیت واردات محصولات آرایشی و بهداشتی پرسش آن است چگونه و چرا اجازه ورود این محصولات داده می‌شود؟ و چرا باوجود فراوان بودن این کالاها در داخل، باعرضه آن‌ها برخورد نمی‌شود؟
جدای از مراکز عرضه این محصولات تقلبی در مغازه و فروشگاه‌های سطح شهر و حتی توسط دست‌فروشان اگر گذری کوتاه هم به کانال‌های تلگرامی، صفحه‌های اینستاگرامی و در کل فضای مجازی داشته باشیم با انواع محصولات آرایشی و بهداشتی و حتی عطر اودکلن‌های گران‌قیمتی روبرو می‌شویم که توسط این فروشنده‌ها با نرخ بسیار پایین‌تری عرضه می‌گردد که به‌هیچ‌عنوان مورد تأیید کارشناسان حوزه‌های بهداشتی و آرایشی نیست. باوجود اهمیت چنین مساله‌ای مسوولان سازمان غذا و دارو تأکید می‌کنند یکی از راهکارهای جلوگیری از مصرف کالاهای قاچاق برچسب اصالت کالا است این‌گونه که باید اصالت محصولات آرایشی، بهداشتی تولیدی یا وارداتی برای تمام مصرف‌کنندگان مشخص باشد زیرا این مورد به‌ظاهر کم‌اهمیت، می‌تواند نقش بزرگی در شناسایی محصولات تقلبی و قاچاق ایفا کند. ضمن آنکه این اقدام به تولیدکنندگان و واردکنندگان رسمی کمک می‌کند تا در فضایی سالم محصولات سالم ارائه دهند. بنابراین هنگام خرید این نوع از کالاها به محل عرضه، قیمت متعارف، برچسب اصالت کالا، اصالت برچسب، تاریخ تولید و انقضا و پلمپ بودن کالا دقت کافی کنند و در صورت هرگونه شک و تردید، مراتب را سریعاً به کارشناسان در معاونت‌های غذا و دارو سراسر کشور گزارش کنند.
و نکته مهم دیگر این است که این برچسب‌ها به‌خودی‌خود بیانگر اصالت کالا نیستند و حتماً باید از سامانه www.ttac.ir یا پیامک ۲۰۰۰۸۸۲۲ استعلام شوند. در این زمینه اعتباری معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در گفت‌وگو با روزنامه دنیای اقتصاد بیان می‌کند: لوازم‌آرایشی و بهداشتی خارجی موجود در بازار شامل دودسته می‌شود آن دسته که برچسب دارند، واردکننده آن‌ها مشخص است و از طریق شرکت‌های مجاز عرضه می‌شود قاچاق نیست و قانونی هستند اما دسته دیگر از محصولات موجود در بازار آن‌هایی بوده که دارای مجوز مصرف نیستند برچسب اصالت ندارند. این کالاها به‌طور قاچاق واردشده و هر جا که دیده شوند به دلیل غیرمجاز و تقلبی بودن باعرضه آن‌ها برخورد می‌شود. وی در پاسخ به این پرسش که باوجود ممنوعیت واردات این اقلام، چگونه برخی از محصولات دارای برچسب اصالت هستند توضیح می‌دهد: برخی از اقلام که دارای مجوز هستند تحت لیسانس برند خارجی در داخل تولید می‌شوند و این محصولات مجوز و برچسب اصالت را دریافت می‌کنند و همچنین تأییدیه عرضه دارند.
این مسوول در رابطه با تأمین مواد اولیه لوازم‌آرایشی و بهداشتی می‌افزاید: بخشی از مواد اولیه داخلی و بخشی دیگر هم از طریق واردات تأمین می‌شود که به‌هرحال به دلیل نوسانات ارزی، گران‌تر از قبل واردشده و در نرخ نهایی محصول تأثیرگذار است. اعتباری تصریح می‌کند: عموم فراورده‌های خارجی که در بازار شهر عرضه‌شده قاچاق و تقلبی بوده مگر آنکه برچسب اصالت و قابلیت استعلام را داشته باشد. وی تأکید می‌کند: براین اساس است که مصرف‌کنندگان ضرورت دارد محصولات موردنیاز خود را از مراکز مجاز تهیه‌کرده و به این برچسب، حتماً توجه داشته باشند.
زیرا تقریباً همه محصولات که به‌طور قاچاق وارد کشور می‌شود تقلبی و بدون کیفیت هستند. نمی‌توان ادعا کرد که کالایی اصلی از طریق مبادی غیررسمی واردشده است قطعاً این محصولات، با اجزای غیرقابل‌تأییدی تولیدشده‌اند که عوارض زیادی را هم به دنبال می‌آورد.
عوارض جبران‌ناپذیر محصولات آرایشی تقلبی
واقعیت آن است بی‌کیفیت بودن و پرخطر بودن مصرف یکسری از لوازم‌آرایشی قاچاق، چالشی است که این روزها جایگزین معضل سرانه بالای مصرف لوازم‌آرایشی در بین ایرانیان شده است.
بر این اساس است که قبل از توجه به هر آسیبی که ورود این نوع از محصولات بر اقتصاد و تولید داخل وارد آورد بحث اصلی سلامت مصرف‌کنندگانی است که گاه بدون اطلاع از مضرات این مواد غیرمجاز، سلامت خود را مورد تهدید جدی قرار می‌دهند. به‌ویژه آنکه با افزایش سرانه مصرف، قطعاً بر دامنه خطرات و مشکلات ناشی از مصرف هم افزوده می‌شود.
مژگان تاجمیر کارشناس بهداشت با تأکید بر خطرات جدی محصولات آرایشی و بهداشتی تقلبی به دنیای اقتصاد می‌گوید: استفاده از رنگ‌ها و افزودنی‌های غیرمجاز از مهم‌ترین مشکلاتی است که در این محصولات وجود دارد چون ازآنجاکه قرار است این کالاها با نرخ ارزان‌تری به دست مصرف‌کننده برسد از مواد اولیه نامرغوبی برای ساخت آن‌ها استفاده می‌گردد. وی تصریح می‌کند: با توجه به نامشخص بودن شرایط تولید و نگهداری این نوع کالاها نمی‌توان اطلاعی از مواد اولیه آن‌ها به دست آورد. مگر آنکه در آزمایشگاه، مورد آزمون قرار گیرند که معمولاً آزمایش اغلب این مواد، نشان‌دهنده نامرغوب بودن آن‌ها است.
به گفته این کارشناس وجود سرب بالا حتی تا ۲۰ برابر حد مجاز، سم کشنده آرسنیک، جیوه، کادمیوم، آلومینیوم، مس و... فلزاتی که ممکن است گاه در محصولات مجاز هم استفاده شود اما در کالای تقلبی در حد غیراستاندارد و آسیب‌زا مصرف می‌شود.
ازاین‌رو کمترین آسیب‌هایی که این محصولات موجب می‌شوند عفونت چشم، آکنه‌ها و حساسیت‌ها پوستی و ریزش مو، ابرو واژه است و البته مشکلات جدی‌تری هم که مربوط به‌ظاهر نمی‌شود در پی‌دارند حتی ممکن است عوارض جبران‌ناپذیری براثر مصرف این کالاهای تقلبی ایجاد شود.
وی اظهار می‌کند: بنابراین ضرورت دارد با آگاه‌سازی و اطلاع‌رسانی به مردم، نسبت به مشکلات چنین اجناس غیراستانداردی، استفاده از آن‌ها به کمترین میزان و حتی به صفر برسد.
واردات کنترل شده بهتر از ممنوعیت است
چندی پیش انجمن واردکنندگان فرآورده‌های آرایشی و بهداشتی اعلام کرد ممنوعیت واردات لوازم‌آرایشی، عطر و اودکلن باعث رشد قارچ گونه محصولات تقلبی و قاچاق در بازار مصرف کشور شده و سرمایه در گردش این محصولات به بیش از ۲۰ هزار میلیارد تومان رسیده است. این نکته را کارشناسان سلامت و سازمان غذا و دارو هم تأیید می‌کند با این توجیه که درصد بالایی از محصولات آرایشی و بهداشتی قاچاق است.
بدون تردید با ممنوع کردن واردات و با توجه به کمبود تولیدات داخلی، نیاز کشور از طریق قاچاق تأمین می‌شود. با این تفاوت که بر واردات کالای رسمی نظارت وجود دارد اما بر کالای قاچاق هیچ کنترل و نظارتی حاکم نیست.
و جالب آنکه بنا بر آمار، رشد تولید در سال‌هایی اتفاق افتاده که واردات به کشور هم آزاد بوده است.
از طرفی دیگر هم با ممنوعیت واردات این محصولات، واردکنندگان قانونی ضعیف شده و بازار به قاچاقچیانی واگذار شده که از این طریق منافع فراوانی می‌برند.
به عبارتی با ممنوعیت واردات محصولات آرایشی و سایر اقلام بهداشتی قاچاقچیان هرروز فربه‌تر شده و فعالان رسمی به حاشیه رانده‌شده‌اند علاوه بر آنکه دولت هم از حقوق قانونی و درآمد گمرکی خود بی‌بهره مانده است. مصرف‌کننده ایرانی نیز باید کالا را گران‌تر بخرد و نگران اصالت و کیفیت کالا هم باشد. چه‌بسا زیان کننده نهایی واصلی مصرف‌کننده‌ای است که با بستن درهای واردات، برای خرید جنس اصلی هزینه می‌کند اما محصول تقلبی دریافت می‌کنند و یا آنکه با آگاهی از تقلبی بودن کالا به دلیل گرانی محصول اصلی، جنس قاچاق را خریداری می‌کند. بر این اساس به نظر می‌رسد با توجه به سرانه مصرف بالای محصولات آرایشی و بهداشتی اگر واردات، به‌طور کنترل‌شده و با شفافیت کانال‌های توزیع انجام گیرد بسیار، کم‌ضرر تر از ممنوعیت کلی واردات است.
منبع : روزنامه دنیای اقتصاد
شرکت های برگزیده
وزارت صمت
سازمان غذا و دارو
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
انجمن صنايع شوينده، بهداشتی و آرايشی ايران
ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز
سازمان ملی استاندارد
انجمن واردکنندگان فرآورده‌های آرایشی ایران